Zęby w maszynach budowlanych są bardzo ważnym elementem , który zasadniczo wpływa na prace koparki ,ładowarki ,spycharki czy koparko-ładowarki. Chociaż tak ważne często są bagatelizowane i pomijane w ogólnej ocenie stanu technicznego. Nie rzadko możemy zaobserwować „ogarki” na końcu łyzki zamiast zębów . Zużyte zęby powodują bardzo duży opor łyżki , a co za tym idzie większe zużycie sworzni ,tulei i opon w ładowarkach. Nie bez znaczenia tez jest różnica pracy układu hydraulicznego przy dobrych i zużytych zębach, np. podczas nabierania urobku ładowarka ciśnienie w układzie hydraulicznym potrafi wzrosnąć niemal dwukrotnie przy zużytych zębach .Przy dobrych zębach wzrasta tez wydajność maszyny nawet o kilkadziesiąt procent a za to spada zużycie paliwa .

Prace ziemne możemy podzielić na trzy kategorie : kopanie ,ładowanie oraz przesuwanie i w zależności od wykonywanej pracy powinno się stosować odpowiedni typ zębów , to samo tyczy się rodzaju podłoża w którym pracujemy . Zęby ze względu na przeznaczenie i kształt możemy podzielić na krótkie , długie , odporne na silne ścieranie płaskie i penetrujące .Możemy tez podzielić ze względu na rodzaj mocowania: przykręcane i na zabezpieczenia. Każdy rodzaj mocowania ma swoje plusy i minusy i ich dobór musimy wziąć pod uwagę przy wyborze systemu mocowania . Na przykład zęby przykręcane nie posiadają adaptera tylko są bezpośrednio mocowane do lemiesza , ale po jakimś czasie są trudne do odkręcenia i do ich usunięcia potrzebny jest palnik lub szlifierka , ale maja te zaletę, że przy wymianie lemiesza wystarczy je tylko odkręcić, wymienić lemiesz i przykręcić na nowo. Zupełnie inna sprawa jest z zębami na zabezpieczenia tam dodatkowo występuje adapter, który jest przyspawany do lemiesza i dopiero do niego jest mocowany ząb. Za to łatwiejsza i szybsza jest ich wymiana, która bez problemu i w krótkim czasie dokonamy na miejscu pracy maszyny.

Wymieniając zęby musimy zwrócić uwagę, zęby nie było między nimi zbyt dużych różnic wówczas te najbardziej wystające przyjmują całe obciążenie na siebie i są narażone na szybsze zużycie, dlatego zaleca się wymieniać cały komplet jednocześnie.

Na rynku najczęściej można spotkać trzy systemy zębów CAT Seria J ,ESCO i COMBI .Różnią się one systemem mocowań i przy doborze najlepiej kierować się ich dostępnością i cena .Najbardziej rozpowszechniony jest system CAT J , występuje on w wielu maszynach budowlanych . Jest łatwy w montażu i bardzo trwały . Każdorazowo kiedy wymieniamy żeby należy wymienić zabezpieczenia na nowe, będą wówczas „siedzieć” stabilnie i nie wysuną się.

Drugim ważnym elementem , które maja bezpośredni kontakt z podłożem są lemiesze. Przyjmują one cały pierwszy kontakt z podłożem i od ich stanu zależy efektywna praca maszyny.

Ponieważ są najbardziej narażone na niszczenie i ścieranie wykonane są z lepszego materiału niż łyżka , pełnia tez role usztywniajacą i stabilizującą. Kiedy są mocno zużyte i „cienkie”, praca taka łyżka jest problematyczna i w każdej chwili może ulec deformacji . Powodują tez ze maszyna ma problemy z kopaniem czy ładowaniem urobku i „męcząc się”, zużywa mnóstwo paliwa oraz niszczą się sworznie i tuleje , przez co rosną koszty .Podstawowe lemiesze są wspawywane do łyżki i ich wymiana jest dość problematyczna , dlatego tez stosuje się lemiesze ochronne , które są przykręcane do tych lemieszy. Szczególnie ma to zastosowanie w spycharkach gdzie lemiesze mocowane do zasadniczych przyjmują cały ciężar pracy i kiedy ulegną zużyciu wymienia się je na nowe . Niekiedy lemiesze przykręcane stosuje się zamiast zębów jeśli wymaga tego rodzaj pracy , szczególnie w łyżkach ładowarkowych gdzie wymagane jest dokładne zbieranie z podłoża . Stosuje się tez lemiesze miedzy zębne , które chronią lemiesz zasadniczy a potrzebne są tez zęby . Za każdym razem gdy wymieniamy lemiesz należy przykręcić go nowymi śrubami i nakrętkami aby się nie zerwał lub poluzował.

Marek Urbanowicz

Mechanik maszyn budowlanych z 20 letnim doświadczeniem.