Zęby w maszynach budowlanych są bardzo ważnym elementem. Wpływającym na prace koparki, ładowarki, spycharki czy koparko-ładowarki. Chociaż tak ważne często są bagatelizowane i pomijane w ogólnej ocenie stanu technicznego. Nie rzadko możemy zaobserwować „ogarki” na końcu łyżki zamiast zębów. Zużyte zęby powodują bardzo duży opór łyżki koparkowej. Co za tym idzie większe zużycie sworzni, tulei i opon w ładowarkach. Nie bez znaczenia tez jest różnica pracy układu hydraulicznego przy dobrych i zużytych zębach. Podczas nabierania urobku ładowarką ciśnienie w układzie hydraulicznym potrafi wzrosnąć niemal dwukrotnie przy zużytych zębach. Przy dobrych zębach wzrasta też wydajność maszyny nawet o kilkadziesiąt procent. Zmniejsza się również zużycie paliwa.

Jakie zęby łyżki wybrać do maszyn budowlanych?

Prace ziemne możemy podzielić na trzy kategorie: kopanie, ładowanie oraz przesuwanie. W zależności od wykonywanej pracy powinno się stosować odpowiedni typ zębów. To samo tyczy się rodzaju podłoża w, którym pracujemy. Zęby ze względu na przeznaczenie i kształt możemy podzielić na:

krótkie i długie
odporne na silne ścieranie
płaskie i penetrujące.

Możemy też podzielić ze względu na rodzaj mocowania:

przykręcane
mocowane do adaptery.

Każdy rodzaj mocowania ma swoje plusy i minusy. Ich dobór musimy wziąć pod uwagę przy wyborze systemu mocowania. Na przykład zęby przykręcane nie posiadają adaptera tylko są bezpośrednio mocowane do lemiesza. W związku z czym po jakimś czasie są trudne do odkręcenia a wymiana jest utrudniona. Do usunięcia starych zębów potrzebny jest palnik lub szlifierka. Natomiast przy wymianie lemiesza wystarczy je tylko odkręcić, wymienić lemiesz i przykręcić na nowo. Zupełnie inaczej jest z zębami na zabezpieczenia. Tam dodatkowo występują adaptery. Które są przyspawane do lemiesza i dopiero do nich jest mocowany ząb. Za to łatwiejsza i szybsza jest ich wymiana, która bez problemu i w krótkim czasie dokonamy na miejscu pracy maszyny.

Wymieniając zęby musimy zwrócić uwagę, żeby nie było między nimi zbyt dużych różnic. Wówczas te najbardziej wystające przyjmują całe obciążenie na siebie i są narażone na szybsze zużycie. Dlatego zaleca się wymieniać cały komplet jednocześnie.

Na rynku najczęściej można spotkać trzy systemy zębów:

Seria J (J250, J300, J350 itd.)
ESCO (Seria SUPER V)
COMBI.

Różnią się one systemem mocowań i przy doborze najlepiej kierować się ich dostępnością. Najbardziej rozpowszechniony jest system J, występuje on w wielu maszynach budowlanych. Jest łatwy w montażu i bardzo trwały. Każdorazowo kiedy wymieniamy zęby, należy wymienić zabezpieczenia na nowe. Zęby w koparce lub innej maszynie budowlanej będą „siedzieć” stabilnie i nie wysuną się.

A co z lemieszami?

Drugim ważnym elementem, który ma bezpośredni kontakt z podłożem to lemiesz. Przyjmują one cały pierwszy kontakt z podłożem i od ich stanu zależy efektywna praca maszyny.

Ponieważ są najbardziej narażone na niszczenie i ścieranie wykonane są z bardziej trwałego materiału niż łyżka. Pełnią też role usztywniającą i stabilizującą. Kiedy są mocno zużyte i „cienkie”, praca taką łyżką jest problematyczna. A lemiesz w każdej chwili może ulec deformacji. Powodują że maszyna ma problemy z kopaniem czy ładowaniem urobku. Koparko-ładowarki oraz wszystkie inne maszyny budowlane „męczą się”. Przez co zużywa mnóstwo paliwa oraz niszczą się sworznie i tuleje. Podstawowe lemiesze są wspawywane do łyżki i ich wymiana jest dość problematyczna. Dlatego też stosuje się lemiesze ochronne, które są przykręcane do tych lemieszy. Szczególnie ma to zastosowanie w spycharkach. Gdzie lemiesze mocowane do zasadniczych przyjmują cały ciężar pracy. Kiedy ulegną zużyciu wymienia się je na nowe. Niekiedy lemiesze przykręcane stosuje się zamiast zębów. Jeśli wymaga tego rodzaj pracy, szczególnie w łyżkach ładowarkowych gdzie wymagane jest dokładne zbieranie z podłoża. Stosuje się też lemiesze miedzy zębne, które chronią lemiesz zasadniczy. Za każdym razem gdy wymieniamy lemiesz należy przykręcić go nowymi śrubami i nakrętkami aby się nie zerwał lub nie poluzował.

Marek Urbanowicz

Mechanik maszyn budowlanych z 20 letnim doświadczeniem.